Ακτινίδιο, Καλλιέργεια του ακτινιδίου στην Ελλάδα, εφόδια, τεχνική υποστήριξη, εμπειρίες, βιολογική διαχείριση του ακτινιδίου, (Actinidia deliciosa)
By: Αγροδυναμική επε Επισκοπής και Βιοσπόρος Ελλάς

Εδώ και χρόνια οι επιχειρήσεις Αγροδυναμική Επισκοπής και Βιοσπόρος Ελλάς ασχολούνται με την καλλιέργεια του ακτινιδίου σε επαγγελματικό επίπεδο στον τομέα των εφοδίων, των ποικιλιών και της τεχνικής υποστήριξης της καλλιέργειας. 

Τα αποτελέσματα είναι φανερά και αναγνωρισμένα, με την παραγωγή καρπών μεγάλου μεγέθους, καλής ποιότητας και με υψηλές και μακροχρόνιες αποδόσεις.

υπεύθυνοι:

Ανδρέας Τσαγκαλίδης (Αγροδυναμική ο.ε., Επισκοπή Νάουσας, γεωπόνος) τηλ. 2332044609, 6977211940 / agrodynamiki@ver.forthnet.gr

Χάραλντ Λετίτσι (Βιοσπόρος, Θεσσαλονίκη, γεωπόνος) τηλ. 2310313262, 6979221718 / info@biosporos.gr

Σύγχρονη διαχείριση του ακτινιδίου και η τεχνητή γονιμοποίηση του

Δρ. Χάραλντ Λετίτσι (γεωπόνος, επιχείριση Βιοσπόρος, Θεσσαλονίκη)

Ανδρέας Τσαγκαλίδης (γεωπόνος, εταιρία Αγροδυναμική, Επισκοπή Ανθεμίων Ημαθίας)

www.actinidiadeliciosa.gr 

βλέπε και: www.biosporos.gr

Βασικά χαρακτηριστικά του ακτινιδίου και προέλευσή του

Το ακτινιδίο είναι ένας σχοινοειδής οπωροφόρος θάμνος που προέρχεται από την Κίνα, όπου είναι αυτοφυής. Εκεί, στην κοιλάδα του ποταμού Υάνγκ Τσε, υπήρξε μεγάλη ανάπτυξη και διαμόρφωση των ειδών. Σήμερα είναι γνωστά πάνω από 40 είδη ακτινιδίου, αν και καλλιεργείται κυρίως το ντελιτσιόσα (Actinidia deliciosa), και λίγο η κινένσις (Actinidia chinensis) αν και αναπτύσσεται η καλλιέργεια και η έρευνα και για το είδος αργούτα (Actinidia arguta). Στην Κίνα αυτός ο καρπός είναι γνωστός από το 1200 π.Χ. Μέσα τον εικοστό αιώνα γνώρισε την διασπορά στην Αμερική, στην Ευρώπη και την Νέα Ζηλανδία. Διεθνώς λέγεται και “κίουιφρουιτ” (kiwifruit), όνομα που προέρχεται από την Νέα Ζηλανδία, που είναι η πρώτη χώρα που το προώθησε στην διεθνή αγορά. Το “κίουι” είναι ένα πουλί που είναι το σύμβολο της Νέας Ζηλανδίας.

Η Νέα Ζηλανδία έχει φτιάξει την πιο σημαντική ποικιλία ακτινιδίου την δεκαετία του είκοσι, η οποία είναι η πιο γνωστή και καλλιεργούμενη παγκοσμίως: η Χέϊγουορντ (Hayward, από τον δημιουργό της ο κ. Χέϊγουορντ Γράϊτ, Hayward Wright). Αυτή είναι η ποικιλία με το κλασσικό καφέ χνουδωτό καρπό μέτριου μεγέθους, με πράσινη σάρκα και γλυκόξινη γεύση. Υπάρχουν και ποικιλίες με καρπούς χωρίς χνούδι, με σάρκα κίτρινη, κόκκινη, με μεγάλους και με μικρούς καρπούς, που ωριμάζουν από το καλοκαίρι ως το φθινόπωρο.

Η πρώτη χώρα σε παραγωγή ακτινιδίου παγκοσμίως την δεκαετία του ογδόντα ήταν η Νέα Ζηλανδία. Από το τέλος της δεκαετίας του ενενήντα έγινε η Ιταλία και ακόμα είναι η πρώτη σε παραγωγή. Στην Ελλάδα καλλιεργείται εντατικά τουλάχιστον εδώ και τριάντα χρόνια. Η καλλιέργεια αυτή γνώρισε μεγάλη ανάπτυξη τα τελευταία δέκα χρόνια σε πολλές περιοχές της κεντρικής και ανατολικής Μακεδονίας, τον νομό Λάρισας, την Φθιώτιδα, την Αιτωλοακαρνανία, τον νομό Χανίων. Το 2005 η Ελλάδα ήταν η 5' μεγαλύτερη παραγωγός παγκοσμίως, μετά την Ιταλία, την Νέα Ζηλανδία, την Χιλή και την Γαλλία.

Το ακτινίδιο θέλει βαθιά γόνιμα εδάφη, με καλή υγρασία, αλλά χωρίς στάσιμα νερά. Είναι ευαίσθητο στην χλώρωση σιδήρου σε αλκαλικά εδάφη.

Βασικό βοτανολογικό χαρακτηριστικό είναι ότι το φυτό είναι δίοικο, δηλαδή τα αρσενικά άνθη είναι σε ένα φυτό και τα θηλυκά άνθη είναι σε ένα άλλο φυτό, το οποίο γονιμοποιείται από την γύρη του πρώτου και στο τέλος καρποφορεί. Αυτό είναι πολύ σημαντικό για την καλλιέργεια του.

Επίσης το ακτινίδιο έχει ευαισθησία στις πολύ χαμηλές θερμοκρασίες το φθινόπωρο και τον χειμώνα, κυρίως τα πρώτα 2-3 χρόνια μετά την φύτευση. Επίσης είναι ευαίσθητα σε παγωνιές την περίοδο της ανθοφορίας (Μάϊος).

Η εγκατάσταση

Η εγκατάσταση σχετίζεται με την μορφή που θέλουμε να δώσουμε στα φυτά. Η δυο μορφές που εφαρμόζονται περισσότερο είναι η κρεβατίνα και το ταυ, ενώ η παλμέτα χρησιμοποιείται λιγότερο. Επίσης υπάρχουν συστήματα που έχουν τα πλεονεκτήματα του ταυ και της κρεβατίνας ταυτόχρονα. Μέσα στην φυτεία πρέπει να προβλέπουμε την σωστή αναλογία και τοποθέτηση “θηλυκών” και “αρσενικών” φυτών, που περίπου είναι έξι προς ένα.

Η εγκατάσταση του οπωρώνα του ακτινιδίου πρέπει να γίνει μελετώντας πρώτα την περιοχή αν είναι κατάλληλη σαν κλίμα και έδαφος. Χρειάζεται μια οργανική λίπανση (όχι από κοτίσια κουτσουλιά) πριν την εγκατάσταση και μετά έναν σχηματισμό που να προβλέπει σαμαράκια όπου θα φυτευτούν τα δενδρύλια και ένα κατάλληλο σύστημα διαχείρισης των υδάτων από την βροχή, από το πότισμα και από τα υπόγεια νερά.

Όλο το σχέδιο σχετίζεται με την μορφή που θα καλλιεργείται το δένδρο και το κλάδεμα που θα εφαρμόζουμε. Επίσης όλα τα παλούκια και τα σχοινιά σχετίζονται με αυτό.

Σήμερα υπάρχουν και υποκείμενα για τον ακτινίδιο που βοηθάνε την εγκατάστασή του και σε περιοχές με υψηλό ενεργό ασβέστιο, αλκαλικά και σχετικά στεγνά.

Οι ποικιλίες

Η ποικιλίες που επιλέγονται βασίζονται πρώτα απ΄ όλα στο τι ζητάει η αγορά. Ο καταναλωτής σήμερα είναι μαθημένος να τρώει ένα φρούτο που αναγνωρίζει ως ακτινίδιο και έχει την μορφολογία της ποικιλίας Χέϊγουορντ και μια γλυκόξινη γεύση. Η αγορά καλύπτεται από την Ευρωπαϊκή παραγωγή με την ποικ. Χέϊγουορντ από το τέλος Οκτωβρίου μέχρι τον Απρίλιο (με διατήρηση στα ψυγεία) περίπου και από την παραγωγή της Νέας Ζηλανδίας και Χιλής από τον Απρίλιο μέχρι τον Σεπτέμβριο. 

Η περίοδο από το Σεπτέμβριο ως τις αρχές Οκτωβρίου έχει πολύ ενδιαφέρον γιατί λιγοστεύει το ακτινίδιο στην αγορά και και ως αποτέλεσμα έχει καλύτερη τιμή.

Η ποικιλία Χέϊγουορντ έχει και ορισμένους κλώνους της, από τους οποίους το “οκτώ” κυκλοφορεί και έχει ενδιαφέρον για την ποιότητά του.

Υπάρχουν άλλες ποικιλίες που μοιάζουν και έχουν μεγαλύτερο καρπό και ωριμάζουν περίπου ίδια περίοδο, αλλά τα μορφολογικά χαρακτηριστικά τους δεν είναι ίδια με την Χέϊγουορντ και η δυνατότητα διατήρησης στο ψυγείο είναι χαμηλότερη.

Υπάρχει μία καινούργια ποικιλία που λέγεται Γκριν Λάϊτ (Green Light), και είναι πατενταρισμένη, που προέρχεται από την Χέϊγουορντ και έχει τα ίδια χαρακτηριστικά με την ίδια την Χέϊγουορντ αλλά ωριμάζει από 1 ως 10 Σεπτεμβρίου. Περίπου ίδια περίοδο ωριμάζει και το Σάμμερ-Κίουι (Summer-kiwi)που έχει παρόμοια οπτικά χαρακτηριστικά, αλλά είναι πιο γλυκό και δεν προέρχεται από την Χέϊγουορντ.

Από κίτρινες ποικιλίες (Actinidia chinensis) υπάρχουν η Σορέλι (Soreli) και η Τζιντάο (Jintao) που είναι ακτινίδια χωρίς χνούδι, γλυκά και με κυλινδρικό σχήμα. Το μέγεθός τους είναι περίπου 100 γρ. Στην αγορά ακόμα δεν είναι πολύ γνωστές και οι καταναλωτές δεν είναι ακόμα συνηθισμένοι να αγοράζουν κιτρινόσαρκο και γλυκό ακτινίδιο.

Η διαχείριση

Η διαχείριση της φυτείας μετά την εγκατάσταση προβλέπει ειδικό κλάδεμα, που γίνεται με διάφορους τόπους, και ανάλογα με την τελική μορφή που θέλουμε.

Μετά από 2-4 χρόνια από την εγκατάσταση του οπωρώνα αρχίζει η παραγωγή καρπών.

Η λίπανση πρέπει να έχει τα στοιχεία που χρειάζονται και στην μορφή που χρειάζεται. Τα στοιχεία που δίνονται με την λίπανση εν μέρη σαν βασική λίπανση, εν μέρη σαν διαφυλλική λίπανση και, αν έχει δυνατότητα, σαν υδρολίπανση. Δεν έχει μόνο σημασία τι ποσότητα αζώτου, φωσφόρου, καλίου και σιδήρου δίνουμε, αλλά και σε πια μορφή, ώστε να έχει θετικό αποτέλεσμα στην καλλιέργεια. Η λίπανση γίνεται βάσει των χαρακτηριστικών του κάθε οπωρώνα. Μια πολύ καλή μορφή λιπασμάτων που εφαρμόστηκε τα τελευταία χρόνια στο ακτινίδιο είναι με μια μορφή οργανικού αζώτου και σιδήρου αργής αποδέσμευσης.

Το κλάδεμα πρέπει να δίνει ισορροπία στα κλαδιά που θα καρποφορούν και είναι σχετική με την μορφή που δώσαμε στο δένδρο.

Η ρίζες του ακτινιδίου είναι πολύ επιφανειακές και σε οπωρώνες της Ιταλίας προτείνεται πολύ να μην φρεζάρεται το χώμα, να αφήνουν χλοοτάπητα και να το κόβουν με καταστροφέα. Με το ίδιο μηχάνημα σπάνε και τα κλαδιά που κόπηκαν με το κλάδεμα.

Αν η εγκατάσταση του οπωρώνα έγινε σωστά και η λίπανση είναι ισορροπημένη οι ασθένειες δεν εμφανίζονται εύκολα στο ακτινίδιο. Στην Ιταλία μέχρι την δεκαετία του ογδόντα ουσιαστικά δεν ράντιζαν καθόλου σε αυτή την καλλιέργεια. Μετά εμφανίστηκαν ορισμένες ασθένειες από την ρίζα (π.χ. αρμιλλάρια και νηματώδες) μέχρι στα κλαδιά και στους καρπούς με μύκητες (βοτρύτης), έντομα (μύγα μεσογείου).

Για το μέγεθος και το σχήμα του καρπού πολύ μεγάλο ρόλο παίζει η γονιμοποίηση των ανθών και η διαφυλλική εφαρμογή φυτοδιεργετικών ουσιών. Το μέγεθος των φρούτων μπορεί να διαχειρίζεται μέχρι 220-250 γρ., αλλά αυτό πρέπει να γίνει κάτω από στενή ακολούθηση ειδικών γεωπόνων για να παράγονται καρποί καλής ποιότητας και σχήματος και, βέβαια, που διατηρούνται καλά στο ψυγείο.

Η βιολογική διαχείριση της καλλιέργειας είναι εύκολη σχετικά με άλλες καλλιέργειες, χάρη στην γενική ανθεκτικότητα του ακτινιδίου στις ασθένειες. Πιο δύσκολο είναι να πετύχουμε μεγάλους καρπούς, αλλά αυτό δεν είναι πρόβλημα για καρπούς που προορίζονται για την αγορά βιολογικών προϊόντων.

Η γονιμοποίηση φυσική και τεχνητή

Η φυσική γονιμοποίηση γίνεται χάρη στην καλή παρουσία των αρσενικών ανθών στον οπωρώνα και την διασπορά της γύρης τους σε όλο το κτήμα. Γι' αυτό παίζει ρόλο να βρίσκονται τα κλαδιά με τα αρσενικά λουλούδια επάνω στα θηλυκά, ώστε η γύρη να πέσει επάνω τους με τον άνεμο. Μεγάλο ρόλο παίζουν και οι μέλισσες και οι βομβίνοι που μεταφέρουν την γύρη από ένα λουλούδι στο άλλο.

Η φυσική γονιμοποίηση δεν φαίνεται σήμερα να είναι εγγύηση για μια καλή και σταθερή σοδειά για λόγους που εξαρτώνται από τις καιρικές συνθήκες, την παρουσία εντόμων, κ.τ.λ . Το πρόβλημα αντιμετωπίστηκε με διάφορους τρόπους και μία καλή λύση είναι η τεχνητή γονιμοποίηση.

Η γονιμοποίηση μέσω ειδικών μηχανημάτων δεν είναι εύκολο θέμα και χρειάστηκε μακροχρόνια μελέτη και εμπειρία, για το πως διαχειρίζεται η γύρη (θερμοκρασίες, υγρασία, διατήρηση, νέα εφαρμογή) πως πρέπει να είναι τα μηχανήματα για να προστατεύουν την βλαστικότητα της γύρης και να δίνουν τέλειο αποτέλεσμα στην γονιμοποίηση.

Ο καρπός του ακτινιδίου περιέχει εκατοντάδες σπόρους οι οποίοι χρειάστηκαν γονιμοποίηση για να γίνουν και βάσει τον αριθμό σπόρων σχετίζεται και το σχήμα και το μέγεθος του καρπού: ένας καρπός με κακή γονιμοποίηση δεν θα είναι ποτέ μεγάλος, ανεξάρτητα από τις εφαρμογές φυτοδιεργετικών.

Τα μηχανήματα που χρησιμοποιούνται είναι ένας συλλέκτης γύρης (ατομικό τύπου ΣΓ1, ή με τέσσερις διαχειριστές ΣΓ4), η γύρη αποθηκεύεται αμέσως σε ψυγείο και μετά εφαρμόζεται με ψέκασμα με ειδικό ψεκαστήρα (τύπου ΨΓ1) ή φυσώντας την γύρη στα λουλούδια (μηχάνημα τύπου ΦΓ1). Η τεχνική αυτή είναι δοκιμασμένη και μελετημένη επί εννέα χρόνια. Η διακίνηση των μηχανημάτων αυτών γίνεται από την Αγροδυναμική Επισκοπής.

Συμπεράσματα

Η καλλιέργεια του ακτινιδίου στην Ελλάδα αναπτύσσεται πολύ τα τελευταία χρόνια και οι καταναλωτές, στην Ελλάδα και στο εξωτερικό, φαίνεται να εκτιμούν το προϊόν αυτό. Η καλλιεργητική τεχνική έχει αναχθεί από γνώσεις, σχεδιασμούς και μέσα που επιτρέπουν τον οπωρώνα να είναι επιτυχημένος. Τα λάθη στην διαχείριση της καλλιέργειας δημιουργούν αύξηση στις ασθένειες, μικροκαρπία, χαμηλή ποιότητα και ποσότητα καρπών.

Η τεχνητή γονιμοποίηση δίνει την δυνατότητα σταθεροποίησης της παραγωγής όταν συνδυάζεται με ένα σωστό σύστημα καλλιέργειας.

Σε ότι αφορά τις ποικιλίες, σήμερα έχουν ενδιαφέρον αυτές που μπορούν να ωριμάζουν τον Σεπτέμβριο (γιατί λιγοστεύουν τα ακτινίδια εισαγωγής) και έχουν μεγάλες ομοιότητες με την Χέϊγουορντ.

Για περισσότερες πληροφορίες:

Ανδρέας Τσαγκαλίδης τηλ. 2332044609 - 6977211940 - agrodynamiki@ver.forthnet.gr

Λετίτσι Χάραλντ τηλ. 2310313262 – 6979221718 – info@biosporos.gr

www.actinidiadeliciosa.gr